Elizabeth Bondo (59) was een groot speler in haar geboorteland Angola. Tien jaar lang speelde ze in het nationale team. ,,Ik was een complete handballer. Ik kon goed verdedigen en aanvallen. Ik wilde altijd winnen, het maakte mij niet uit of de tegenstander sterker was.’’

Angola leed destijds onder een burgeroorlog. Bondo maakte de gruwelen van dichtbij mee en werd opgeleid tot kindsoldate. In 1994 ontvluchtte ze het land, ze belandde via de kop van Noord-Holland met haar kinderen in Schalkwijk.

,,Als je net hier bent, lijk je net een kind. Je weet niks’’, ervoer ze zelf. Die kennis kan ze goed gebruiken om anderen te helpen met integreren. Zo ging ze met een groepje kersverse Nederlanders de avondvierdaagse wandelen. ,,Ze kregen medailles en daar waren ze trots op.’’ Ook gaf Bondo, die in Angola docente was, taalles aan nieuwkomers. ,,Ik hou van taal.’’

Sport is belangrijk om als nieuwkomer in een land te aarden, ondervond ze aan den lijve. ,,Op die manier leer je de mensen kennen.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

Toen ze zelf net in Nederland was, sportte ze ook veel. Bondo kende, tot haar verbazing, ook op de Noord-Hollandse voetbalvelden veel successen. Ze ervaarde de vrijheid als ze de kinderen naar school had gebracht en steevast vijf kilometer ging rennen door de weilanden. ,,Dat gaf me een vrij gevoel dat ik nooit had gekend, vrede in mijn hart. Ik heb het zo gewaardeerd dat ik uit de ellende was.’’

Lees ook: Veel stemmen voor Persoon van het Jaar-verkiezing. ’Kandidaat Wil Ploegmakers brengt met haar verhaal het geloof in mensen terug’

Uiteindelijk mocht ze in Nederland blijven en kwam ze met haar gezin in Schalkwijk terecht. Een wijk waar veel jeugd handbal niet eens kent, merkte ze. In Schalkwijk kun je meer dan voetballen, basketballen en kickboksen, wilde ze laten zien. De Haarlemse besloot zelf handbaltrainingen te gaan geven. ,,Als ze niet naar mij toe komen, ga ik naar hen toe.’’ Ze benadert ook de moeders om hun dochters aan het sporten te krijgen en gaat naar scholen om clinics te geven.

,,Serieus en speels’’, omschrijft ze de trainingen. ,,De meiden leren snel. ’Laat zien wat je kan!’, zeg ik tegen ze.’’ Ook tijdens de coronapandemie sportte ze met de meiden, buiten. ,,Ballen mee, lopen door de wijk en oefeningen doen op een veldje.’’ Meiden van Marokkaanse, Turkse, Afrikaanse en Syrische afkomst kreeg ze aan het handballen. ,,Ik heb handbal geleerd en ik wil het doorgeven.’’

Europawijk

Vanzelf gaat het allemaal niet. Toen ze van een gymzaal in de Boerhaavewijk naar Europawijk verhuisde, haakten meisjes af. ,,Sommigen sporten gewoon helemaal niet meer, jammer.’’ Bondo gaat samenwerken met de Haarlemse handbalclub De Blinkert om te zorgen dat de meiden uit Schalkwijk blijven handballen.

Ze gaf ook handbaltraining aan vluchtelingen die in de Beijneshal verbleven. Bondo lacht als ze vertelt over de lol die zij hadden. ,,Ze waren zo enthousiast, joh. In de hal was weinig plek vanwege de tenten en de tafels die daar stonden, maar ik pas de spelletjes aan aan de ruimte die we hebben. We hebben de hele middag leuk gespeeld.’’

Ook is in Angola een handbalschool die haar naam draagt: Escola de Andebol Elizabeth Bondo. Bondo is directeur van de school en stuurt geregeld ballen en andere handbalspullen naar de Angolese hoofdstad Luanda. ,,Mijn werk gaat voort’’, zegt ze plechtig.

Kunstenaar

Maar ze doet meer dan de handbalsport verspreiden. Bondo, die drie kinderen en één kleinkind heeft, is ook kunstenaar. Ze laat een aantal keramieken beelden zien. ,,Ik wil een serie trotse Afrikaanse vrouwen maken’’, vertelt ze.

Lees ook: Stem hier. Wie wordt de Persoon van het Jaar?

Bondo merkte dat in Schalkwijk nauwelijks plek was om kunst te exposeren. Ze deed een oproep in de wijkkrant of in het stadsdeel andere kunstenaars waren die hun werk wilden laten zien. ,,Zo veel mensen kwamen tevoorschijn die thuis schilderden, tekenden...’’

De Haarlemse organiseerde Kunstschatten van Schalkwijk, zodat kunstenaars her en der in de wijk konden exposeren. Ook zette ze een kunstmarkt in Centrum Schalkwijk op poten. Een quiz over de wijk organiseren, met een andere vrouw een gospelkoor oprichten, boodschappen doen voor zieken; Bondo onderneemt veel. ,,Ik ben een actief persoon, ik wil altijd iets doen wat ik leuk vind.’’

Bondo bezoekt geregeld een man die al twintig jaar kanker heeft en in een hospice verblijft. ,,We hebben samen koffie gedronken, hij vond het zó leuk’’, vertelt ze. ,,Ik wil er voor anderen zijn.’’